Islami i caktuar nga Allahu dhe i dėrguar njerėzve si institucion mėshire dhe uniteti, pėrfaqėson tė drejtėn juridike tė krijimit. Ēdo njeri gjen qetėsi dhe arrin shpėtimin vetėm brenda kėtij sistemi.
Kur'ani, libri-burim i Islamit, faktin qė Allahu e ka ngritur jetėn e njeriut mbėshtetur nė burrin dhe gruan, qė mes tyre ka vėnė njė afėrsi tė caktuar, qė i ka pėrgatitur burrin dhe gruan nė atė mėnyrė qė tė gjejnė te njėri tjetri dashuri dhe prehje, i shpreh kėshtu nė kėtė ajet: "Dhe nga faktet (e madhėrisė sė) e Tij ėshtė qė pėr tė mirėn tuaj, Ai krijoi nga vetė lloji juaj palėn (gratė), ashtu qė tė gjeni prehje tek ato dhe nė mes jush krijoi dashuri dhe mėshirė. Nė kėtė ka argumente pėr njerėzit qė mendojnė." (Rum, 21)
Siē tregohet qartė nė ajet, jeta e njeriut qėndron mbi familjen. Natyrisht, Kjo jetė duhet rregulluar sipas vlerave tė besimit dhe parimeve tė Islamit. Dhe zbatimi praktik i jetės islame me mbajtjen gjallė nė mėnyrė tė vazhdueshme tė vetėdijes sė devocionit (takva) si nė familje, ashtu edhe nė njėsitė e tjera shoqėrore, shprehet kėshtu: " O ju njerėz! Kini frikė Zotin tuaj qė ju ka krijuar prej njė veteje (njeriu) dhe nga ajo krijoi palėn (shoqėn) e saj, e prej atyre dyve u shtuan burrra shumė e gra..." (Nisa, 1)
Martesa, tė cilėn e drejta juridike islame (fikh) e shpreh me konceptin sunnet, ėshtė njė qėndrim i rrjedhur nga krijimi i vėnė nė zbatim nga Profeti a.s. Kjo do tė thotė se, sipas Islamit, martesa nuk ėshtė njė fantazi pa kuptim ose privilegj, por nevoja mė e natyrshme dhe njė e drejtė legjitime.
Pėrkufizimi i familjes dhe veprimtaritė e saj tė natyrshme
Familja, e cila formohet prej prindėrve (nėnės dhe babait) dhe fėmijėve dhe me anė tė farefisit tė afėrm (lidhjes sė gjakut), zgjatet nė njė fushė mė tė gjerė, ėshtė njė unitet themelor me ndikim mbi tė gjitha shpresat e shoqėrisė. Roli mė i rėndėsishėm i saj ėshtė tė siguroj vazhdimin e brezit dhe rritjen e pėrgatitjen e tij tė mirė. Ndėrkaq, mundėsia e familjes pėr ta vazhduar kėtė veprimtari varet nga pėrbėrja dhe funksioni i saj i rregullt dhe harmonik. Njė familje e tillė mund tė ngrihet duke plotėsuar kushtet pėrkatėse ndjesore, shoqėrore, ekonomike dhe moralo-etike. Familjet e ngritura mbi vlera tė larta, si besnikėria, dashuria e sinqertė, bindja e vetėdijshme dhe morali i bukur, janė garancia mė e madhe e shoqėrisė islame. Detyra mė e rėndėsishme dhe parėsore e njė familjeje myslimane ėshtė tė rrisė dhe tė pėrgatis njerėz me personalitet qė i besojnė Allahut dhe ta jetojnė Islamin pa ndryshim. Kėshtu Kur'ani tėrheq vėmendjen mbi pėrparėsinė e detyrės nė fjalė: "Kur Llukmani duke e kėshilluar, birit tė vet i tha: "O djali im, mos i pėrshkruaj All-llahut shok, sepse idhujtaria ėshtė padrejtėsi mė e madhe!" (Llukman, 13).
Kalaja mbrojtėse: Familja
Janė edhe funksione tė tjera qė kryen institucioni i familjes nė jetėn e individit dhe shoqėrisė. Familja ka njė funksion shumė tė rėndėsishėm pėr kontrollin dhe rregullimin e instinktit seksual si dhe pėr pėrfitimin e moralit dhe edukatės sė bukur. Familja e formuar me anė tė martesės siguron plotėsimin nė mėnyrė legjitime tė dėshirave tė natyrshme, rritjen dhe pėrgatitjen e brezave me njė prejardhje gjenetike tė njohur e tė pėrcaktuar qartė. Familja ėshtė kala mbrojtėse pėrballė jetės boheme, sepse familja ėshtė vendi ku natyra njerėzore mundet ta shprehė veten nė mėnyrėn mė tė mirė, ku mundet t'i realizoj dhe kthej nė praktikė vlerat e larta, si dashuria, respekti, dhembshuria dhe vetėmohimi. Familja, e cila siguron mjedisin material dhe moralo-shpirtėror mė tė pėrshtatshėm pėr pėrfitimin, zhvillimin dhe maturimin e personalitetit njerėzor, ėshtė njė lloj shkolle morali tė lartė. Se sa e rėndėsishme ėshtė, pėr sa i pėrket njeriut, familja e formuar si rezultat i martesės, pohohet me kėto fjalė nė Kur'an: "...ato janė prehje pėr ju dhe ju jeni prehje pėr ato..." (Bekare, 187). Ky ajet i pėrkufizon gratė dhe burrat si prehje pėr njėri tjetrėn. Kjo realizohet me anė tė martesės, sepse martesa i mbron bashkėshortėt nga shumė mėkate, si lidhjet dhe marrėdhėniet seksuale jo legjitime e tė ngjashme, e fuqizon botėn moralo-shpirtėrore dhe e zbukuron moralin.
Familja luan rol tė rėndėsishėm edhe nė formimin e shoqėrisė. Familja ėshtė institucion qė i zhvillon lidhjet farefisnore ose tė gjakut mes njerėzve, qė i shndėrron kėto lidhje, nė masė tė madhe, nė solidaritet shoqėror-ekonomik dhe mbėshtetje tė dyanshme. Gjithashtu, familja vjen nė krye tė institucioneve qė kontribuojnė nė njohjen e brezave me vlerat islame si dhe nė formimin e shėndoshė dhe tė qėndrueshėm tė ndėrrimeve shoqėrore. Fundja, ekzistenca e njė institucioni matet me aktivitetin e tij. Institucionet qė i kanė humbur efektivitetin, nė njė aspekt, nuk ekzistojnė.
Sulmet kundėr familjes
Nė ditėt tona, familja ndodhet pėrballė njė sėrė sulmesh bashkėkohore. Tregtarėt e epshit tė cilėt pandehin se mbrojnė tė drejtat e vajzave dhe grave, duke zhvilluar armiqėsi veēanėrisht ndaj Islamit, nė ēdo rast tė pėrshtatshėm e tregojnė martesėn si tė keqe dhe kėrkojnė tė asgjėsojnė ndikueshmėrinė dhe efektivitetin e familjes. Njė numėr i madh njerėzish tė ranė nė grackėn djallėzore tė ngritur nga ata qė e pėrdorin femrėn si mjet kėnaqėsie e dėfrimi, duke u dhėnė pas kėrkimeve jashtė familjes dhe Islamit, kryejnė tė gjitha llojet e mėkateve nė emėr tė tė ashtuquajturit qėndrim bashkėkohor. Veē kėsaj, institucionet arsimore bartin te brezat e rinj njė masė tė madhe tė vlerave jashtė Islamit, kurse mjetet e informacionit masiv kanė marrė pėrsipėr tė formojnė pothuaj njė mėnyrė jetese jashtė Islamit. Zhvillimet negative, si hedhja e sloganeve mbi "lirinė seksuale" nga disa zėra tė ējerrė dhe konsideromi nga disa tė tjerė i "bashkėjetesės pa kurorė" si domosdoshmėri tė jetesės bashkėkohore, po na shpalosin para syve se nė ē'pėrmasa kanė arritur sulmet kundėr familjes dhe rreziqet pasuese, dhe ata qė dalin kundėr Islamit dhe martesės sė propozuar prej tij, kėrkojnė liri veprimi qė femrėn ta pėrdorin si mjet kėnaqėsie dhe dėfrimi.
Pėrballė tė gjitha kėtyre zhvillimeve negative, myslimanėt po pėrpiqen, pa u mbrapsur, t'i vejnė nė jetė tė vėrtetat qė i besojnė dhe i shprehin, si dhe pėr tė siguruar rritjen dhe pėrgatitjen e brezave tė rinj me dashurinė pėr Allahun dhe dėshirėn pėr tė jetuar sipas mėnyrės islame tė jetės. Ndėrkaq, kjo pėrpjekje duhet nisur veēanėrisht me zbatimin e njė modeli tė jetės islame nė familje. Tashmė nuk ka asnjė dobi thėnia se myslimanėt e mirė kanė mbetur nė tė kaluarėn. Sot, nė ēdo fushė tė jetės ekziston nevoja e shembujve tė myslimanėve tė mirė, sepse ajo qė ėshtė pėrgatitur dje, realizohet sot dhe pėrgatit tė nesėrmen.
Ka ardhur koha pėr tė parė tė vėrtetėn dhe par tė thėnė atė hapur. Zbatimet arsimore-edukative islame si nė familje, ashtu dhe nė njėsitė e tjera shoqėrore, ose kanė mbetur nė fjalė,ose janė bėrė me tė meta dhe gabime. Puna e parė qė duhet bėrė nė kėto kushte, ėshtė tė rishikohen familjet dhe institucionet tjera qė janė ushqyesit mė jetik tė individit dhe strukturės shoqėrore dhe, duke u pėrftuar atyre strukturėn dhe funksionet origjinale bazė, tė shndėrrohen nė institucione qė rrisin dhe pėrgatisin njeriun mysliman.
Marrė nga revista edukative-arsimore ETIKA
12.07.08 15:11